Momenteel telt de VDAB-vacaturedatabank 17.354 openstaande bouwvacatures, waarvan er maar liefst 6.107 niet ingevuld raken. Dat is meer dan een derde. Embuild Vlaanderen benadrukt daarom dat de Vlaamse regering een efficiënter beleid rond arbeidsmigratie moet voeren. De huidige lijst van knelpuntberoepen is veel te beperkt en omvat slechts 29 beroepen, terwijl Wallonië meer dan 70 beroepen toelaat. Tegelijkertijd is de strijd om internationaal talent niet alleen intern; Vlaamse bedrijven moeten ook concurreren met buurlanden om arbeidsmigranten aan te trekken. Embuild Vlaanderen roept op om de aantrekkelijkheid van Vlaanderen als werkland te versterken en te zorgen voor voldoende arbeidsvergunningen om de noden van de sector te dekken.
"De lijst van knelpuntberoepen in de bouw wordt elk jaar langer. Dit maakt het voor bouwbedrijven extra uitdagend om voor continuïteit te zorgen én te groeien. Uit een recente rondvraag bij onze leden blijkt vier op de vijf het personeelstekort als een kopzorg te ervaren. Inzetten op een krachtig retentiebeleid, samenwerkingen met onderwijs- en opleidingsinstellingen, maar ook het aantrekken van buitenlandse werkkrachten zijn elk een deel van de oplossing", zegt Caroline Deiteren, directeur-generaal van Embuild Vlaanderen
Stilaan vormen alle bouwberoepen een knelpunt
In de Vlaamse bouw werken vandaag meer dan 130.000 arbeidskrachten. Dat is zo'n 6% van de totale Vlaamse arbeidsmarkt. Er komt een grote vervangingsvraag af op de sector door de vergrijzing. Tegen 2030 dient een vierde van het huidig bouwpersoneel te worden vervangen. Daarnaast neemt de komende jaren de vraag naar bouwpersoneel toe door o.a. de energietransitie en de verduurzaming van projecten.*Vandaag is één knelpuntberoep op de drie een bouwberoep en in de top tien van de VDAB-lijst staan er vier bouwberoepen: werfleiders, wegenwerkers, rioolleggers en calculators. Maar evengoed gaat het om niches zoals natuursteenbewerker en ijzervlechter, of specifieke technische profielen zoals hvac-installateurs en elektriciens. "Bouwvacatures krijg je nog heel moeizaam ingevuld. Daarbij gaat het zowel om hoog-, midden- als laaggeschoolde profielen. Stilaan vormt elk bouwberoep een knelpunt zowel in Vlaanderen als in Europa. Daarom hechten onze bouwbedrijven steeds meer belang aan arbeidsmigratie van buiten de EU", aldus Caroline Deiteren.
Toename van buitenlandse bouwarbeiders
Het aantal buitenlandse bouwarbeiders die met een gecombineerde vergunning aan de slag zijn in Vlaanderen, is tussen 2019 en 2022 meer dan verviervoudigd: van 366 in 2019 naar 1.659 in 2022.** Daarmee verviervoudigde het aandeel van de bouw in die periode, maar gaat het nog steeds over een zeer klein aantal, in vergelijking met de vele knelpuntberoepen en de 37.780 gedetacheerden die in ons land aan de slag zijn in de bouw. De beperkte mogelijkheid van arbeidsmigratie en de complexe procedures om een vergunning te krijgen, liggen aan de basis. Als gevolg daarvan verloopt een groot deel van de migratie via het systeem van detachering, waarbij mensen geen sociale bijdragen of belastingen betalen in ons land.Over alle sectoren in Vlaanderen heen zijn de arbeidsmigranten met een gecombineerde vergunning overwegend afkomstig uit Marokko, Turkije en India. Daarbij vullen vooral de Turkse en Marokkaanse arbeidsmigranten de knelpuntberoepen in (bron Myria).
"Als natuursteenbedrijf vinden wij in ons land heel moeilijk natuursteenverwerkers die in het atelier met CNC-machines aan de slag kunnen gaan en ook de plaatsing op de werf kunnen uitvoeren. Want bij ons bestaat de opleiding 'natuursteenverwerking' niet. Sinds kort kunnen we rekenen op een gekwalificeerde Turkse medewerker die in Turkije deze opleiding heeft gevolgd. Maar dat is onvoldoende om het verwerkingsproces van natuursteen in ons land te behouden. Daardoor konden wij niet anders dan met tegenzin deze werkzaamheden te verplaatsen naar Turkije. Nochtans zouden we met meer opgeleide werknemers uit landen zoals Turkije, het hele proces opnieuw in ons eigen atelier in Maldegem kunnen laten uitvoeren", aldus Wim Nelis, Zaakvoerder van natuursteenbedrijf Potier Stone
Maar bouwbedrijven kunnen buitenlandse war on talent niet op eigen houtje winnen
Arbeidsmigratie is onderhevig aan strikte regels. Vooraleer je als arbeidsmigrant naar Vlaanderen kan komen, teken je eerst een contract bij een Vlaams bedrijf, verwerf je de nodige werkvergunningen en dien je formeel toegang te krijgen tot het grondgebied. De doorlooptijd van die procedure is vandaag te complex en sleept te lang aan. Dat kan veel beter, aangezien de concurrentie met de buurlanden groot is. Daarom vraagt Embuild Vlaanderen aan de Vlaamse regering om de mogelijkheden voor arbeidsmigratie te versoepelen en te verbreden.Zo stelt de bouwfederatie zich al langer vragen bij het beperkt aantal knelpuntberoepen op de lijst om buitenlandse arbeidskrachten aan te trekken. Niet alleen dient de overheid veel meer de vinger aan de pols te houden, waardoor de lijst snel en transparant wordt aangepast aan de toenemende noden, maar ook het verschil met de Waalse lijst is opmerkelijk. Terwijl de Vlaamse lijst in totaal 29 beroepen telt, waarvan de helft uit de bouw, gaat het in Wallonië om 75 beroepen met veel meer bouwberoepen. Bovendien zijn onze zuiderburen flexibeler voor profielen zoals werfleider en bouwkundig tekenaar, die de Vlaamse lijst niet halen.
"We krijgen dagelijks vragen van onze klanten over het inschrijven van niet-EU talenten. Het aanbieden van een Belgisch contract aan deze mensen hangt echter af van de mogelijkheid om een single permit te verkrijgen. Dit proces is momenteel in Vlaanderen nog steeds complex en duurt te lang. Bovendien is het sterk beperkt tot bepaalde profielen waarvoor geen arbeidsmarkttoets nodig is, wat het specifiek voor de bouw vaak onhaalbaar en soms zelfs onmogelijk maakt. Ondanks deze uitdagingen blijven we het toch doen, omdat de vraag naar midden- en laaggeschoold personeel uit derde landen toeneemt. Mensen met goede vakkennis zijn niet gemakkelijk te vinden. Het zou niet langer de vraag mogen zijn of we openstaan voor arbeidsmigratie. Integendeel, we zouden moeten nadenken over hoe we ons als regio aantrekkelijker kunnen opstellen om dit talent aan te trekken. Dit begint met soepelere procedures voor talenten van buiten de EU. Maar het gaat verder dan dat; we missen een werkbaar kader voor arbeidsmigranten, ook voor die binnen de EU, bijvoorbeeld op het gebied van huisvesting. Op deze vlakken hebben we een enorme concurrentie met onze buurlanden en Scandinavische landen", aldus Veronika Casteur Petrzelkova, een expert in het domein van Internationale Rekrutering bij Accent.
* Het sectorprojectiemodel van Steunpunt Werk voorspelt een aanwervingsbehoefte in de bouwsector van 26.469 arbeidskrachten. Simulaties voorspellen een uitbreidingsvraag als gevolg van o.a. de energietransitie van 16.000 à 20.000 extra jobs tegen 2030 en meer dan 28.000 jobs tegen 2050. Daarnaast dienen we rekening te houden met een vervangingsvraag van 25-30% van de bestaande arbeidskrachten, die op pensioen gaan tussen 2022-2030. Voorts tonen studies aan dat er jaarlijks een behoefte is aan 15% vervanging van personen die de sector verlaten.
** BOUW - Gecombineerde vergunningen
- 2019 366/12.702 (2,88%)
- 2020 414/8.710 (4,75%)
- 2021 685/12.748 (5,37%)
- 2022 1.659/20.199 (8,21%)
