Econoom Wouter Thierie (ING) schetst aan de hand van enkele grafieken de uitdagende economische context waar de bouwsector zich momenteel in bevindt. Enerzijds stegen de bouwprijzen het afgelopen jaar met meer dan 11%, de hoogste stijging in 40 jaar. Samen met de automatische loonindexering (10 à 11%) blijft die voor prijsdruk zorgen bij fabrikant, aannemer/installateur en eindklant.
Anderzijds zijn ook de rentevoeten op de hypothecaire leningen voor nieuwbouw en renovatie gestegen en zal dit in 2023 blijven aanhouden. Door deze stijging en rekening houdende met de indexering van de inkomens, daalde de vastgoedkoopkracht met maar liefst 6% in 2022. Bovendien zijn de prijzen vorig jaar blijven stijgen. Particulieren stellen bijgevolg hun (ver)bouwprojecten vaker uit waardoor de orderboekjes in de bouwsector ook terugvallen. 2023 wordt voor de bouwsector duidelijk een overgangsjaar met stagnatie (een voorspelde groei van 0%).
Dat er uitdagingen op tafel liggen, is duidelijk. Om te voldoen aan de doelstellingen van 2050, moet ons woningpark een transformatie ondergaan. Maar het kostenplaatje dat hier momenteel aan verbonden is, baart zorgen. De conclusie na afloop? De Belg blijft een baksteen in de maag hebben, maar is niet genoeg voorbereid op de veranderende wereld. Overheid, financiële wereld en bouwsector moeten de handen in elkaar slaan om de eindklant te ondersteunen in zijn (ver)bouwproject. Daikin, Skylux en hansgrohe werpen licht op de situatie.
1. Hogere inkomens versus lage inkomens
Woningen met energiescore A zijn in 2050 de norm, maar het huidig woningpark is sterk verouderd met veel energiescores E en F. Deze woningen naar het hoogste niveau halen is een kostelijk gegeven gezien de stijgende prijzen van bouwmaterialen, energie en de automatische loonindexatie. De betaalbaarheid verslechtert en er is een duidelijk verschil tussen de hoge en lage inkomens. Ook moeten de fabrikanten aan de vraag kunnen voldoen.“De industrie staat voor een uitdaging” begint Lieven Verstaen, Manager product management & training bij Daikin. “Er is een shift naar hernieuwbare energie om af te stappen van fossiele brandstoffen. Voldoende productiecapaciteit kunnen voorzien is een belangrijk gegeven, wat in de huidige samenleving niet altijd vanzelfsprekend is. Iedereen gaat op zoek naar een snelle oplossing om de energiefactuur te drukken. Maar de industrie kan niet zomaar schakelen. De vraag naar warmtepompen is op één jaar tijd verdubbeld. Tijdig leveren blijft een dagelijkse inspanning. We investeren in een grote fabriek voor enkel residentiële warmtepompen maar die zal pas binnen twee jaar vruchten afwerpen”.
Bij Skylux ondervinden ze minder problemen omdat ze verder in het bouwproces aan bod komen. “We maken deel uit van de volledige dakoplossing. Wanneer de eindklant kiest voor de renovatie van zijn dak dan nemen ze de koepels mee om hun dak volledig energie-efficiënt te maken. Particulieren die de middelen hebben, stellen hun (ver)bouwplannen niet uit. Vooral mensen met lagere inkomens blijven achter”, vult Veronique Mattheeuws, Marketing Manager bij Skylux aan.
Lagere inkomens hebben het extra moeilijk om een energetische renovatie aan te pakken. Velen kunnen het niet betalen. De overheid en financiële wereld spelen hierin een belangrijke rol.
2. Shift kortetermijn- naar langetermijndenken
Volgens Veronique Mattheeuws van Skylux is het grote probleem het gebrek aan een duidelijk stappenplan, vooral bij jonge woningeigenaars. “De overheid heeft hier al gedeeltelijk op ingespeeld maar wij voelen dat het een kluwen is voor de eindklant om op een duidelijke manier geïnformeerd te worden. Dat de bouwschil als eerste moet aangepakt worden is voor velen nog geen standaard. Bij een renovatieproject is er te vaak een lock-in syndroom. Mensen beginnen met een renovatie over meerdere jaren. Ze hebben één stap aangepakt en jaren later komen ze tot de conclusie dat ze die stap anders hadden moeten aanpakken om te voldoen aan de normen. Ze denken eerder budgettair en korte termijn zonder zich de vraag te stellen waar ze naartoe willen. Ons advies: kijk op langetermijn en wordt goed geadviseerd”.
Ook Lieven Verstaen van Daikin herkent het verhaal. “De energieprijzen swingden de pan uit. Mensen gaan krampachtig op zoek naar manieren om de energiefactuur te drukken. Ze lezen of horen dat de warmtepomp energiezuinig is en kiezen er dan voor om hun gasketel te laten vervangen. Die insteek moet bijgestuurd worden want in de praktijk is die omschakeling een complexer gegeven. Volg een stappenplan, pak de gebouwschil aan en kijk nadien naar de afgiftesystemen. Vanuit Daikin hebben we selectietool opgesteld op de website om te kijken of de woning wel klaar is voor de overschakeling naar een warmtepomp”.
“Jonge woningeigenaars die aan het begin staan van hun project, denken best na over de financiële middelen die ze ter beschikking hebben. Hoeveel spaargeld kunnen ze gebruiken, welke externe middelen zijn er beschikbaar om zo hun renovatietraject op lange termijn aan te pakken”, vult Wouter Thierie aan. Veronique Mattheeuws voegt hier nog een belangrijke zijgedachte aan toe: “Premies zorgen voor een trigger die niet altijd positief zijn. Veel mensen gaan hier snel op in om er toch nog van te kunnen profiteren. Het lange termijn stappenplan komt hierdoor spijtig genoeg onterecht op de achtergrond.”
3. Blijft de economische situatie houdbaar in de bouwsector?
Ook voor de fabrikanten hebben de automatische loonindexering en de stijging in het basismateriaal een impact. “Uiteraard hebben we ook prijsstijgingen moeten doorvoeren om gezond te blijven”, zegt Lieven Verstaen van Daikin. “Bovendien is dit voor installateurs en aannemers een moeilijk verhaal naar de eindklant toe. Ook de competitiviteit op de markt speelt een rol. Verschillende factoren worden tegen over elkaar afgewogen om de betaalbaarheid naar de eindklant te garanderen en als bedrijf gezond te blijven.”“Er zijn inderdaad twee bewegingen”, zegt Veronique Matteeuws. “Een bedrijf moet gezond blijven en de prijsstijgingen kunnen we niet negeren. Maar hoe ver gaat de willingness to pay bij de eindklant? Het gaat erom de balans te vinden tussen welke kosten we doorrekenen en de welke niet. We hebben 2022 goed afgesloten en hopen dat in 2023 ook te doen.”
“Om innovatie, R&D en stijgende prijzen van grondstoffen op te vangen is het noodzakelijk om de verkoopsprijzen aan te passen. We zien twee trends: de stijgende vraag naar goedkopere producten en tegelijkertijd de stijgende vraag naar individualisatie en luxeproducten. De kloof tussen de twee wordt alsmaar groter.”, zegt Steven Verraes, Marketing Manager bij hansgrohe.
“De eindklant is niet altijd op de hoogte van alle prijsstijgingen”, laat Lieven Verstaen nog weten. “Deze kijkt eerder naar waar hij zijn centjes het eerst neerlegt. De automatische loonindexering is op dat vlak positief nieuws. De koopkracht wordt beschermd en economie krijgt een boost”.
4. War for talent
Ondanks het feit dat sommige bedrijven door de automatische loonindexatie een rekruteringsstop moeten invoeren is dat bij Skylux, Daikin en hansgrohe duidelijk niet het geval.“Skylux zit als bedrijf in verandering. We schakelen over naar een automatiseringsproces in onze productie en zoeken hiervoor mensen. Het is echter een strijd om de juiste profielen te vinden. We zoeken technische/ IT-profielen maar er is een schaarste op de markt. Het kernprobleem is de scholing, de poel wordt spijtig genoeg kleiner”, zegt Veronique Mattheeuws.
Ook Daikin is dagelijks op zoek naar de juiste profielen om de service en kwaliteit te blijven waarborgen. "We zijn zelfs op zoek naar extra HR-profielen om de juiste profielen aan te trekken. Ook wij zijn op zoek naar hoogopgeleide profielen in IT", zegt Lieven Verstaen. Bij hansgrohe is de situatie niet anders. “Het is heel moeilijk om de juiste mensen te rekruteren. De vraag is soms achtmaal groter dan het aanbod. Het wordt vooral moeilijk om kandidaten te vinden die beide landstalen beheren”, besluit Steven Verraes van hansgrohe.
Te weinig mankracht maakt de haalbaarheid van de doelstellingen van 2050 nog moeilijker. Wouter Thierie schets nog even de context: “De werkloosheidsgraad ligt in België momenteel historisch laag. Veel bouwfirma’s hebben moeite om de juiste profielen te vinden. Dit is heel opvallend in een economie die het momenteel zwakker doet. De vergrijzing speelt hier zeker een rol in en het zal volgens de voorspellingen de komende jaren moeilijk blijven".
De fabrikanten blijven echter niet bij de pakken zitten. Ze richten zelf Academies op waar ze de installateur/dakwerker/schoolverlaters kunnen opleiden en bijscholen. Door voldoende trainingen aan te bieden, verzekeren ze de omschakeling naar technischere profielen. Al kan dit niet enkel van hen afhangen. Ook de overheid zal hier haar steentje moeten bijdragen.
Blik op de toekomst
Alle partijen rond de tafel zijn het eens over het einddoel: de eindklant tevreden houden. Allen sluiten ze het gesprek af met een blik op de toekomst.Wouter Thierie van ING begint met geruststellende woorden: “We denken dat de rentetarieven kort tegen hun piek zitten en zullen stabiliseren dit jaar. Daarnaast verwachten we dat de lonen als gevolg van de automatische loonindexering dit jaar sneller zullen stijgen dan de huizenprijzen waardoor de vastgoedkoopkracht opnieuw zal verbeteren”.
“Door de economische onzekerheid wordt de portemonnee momenteel sneller dichtgehouden maar prijs is niet altijd een struikelblok. Er blijft een willingness to pay. 2023 zal geen topjaar worden. De voorzichtigheid is er maar de Belg blijft een baksteen in de maag hebben. Het zit in ons DNA om een eigen woning te hebben. Bovendien zijn er voor iedereen energiezuinige oplossingen”, besluit Veronique matteeuws van Skylux.
Lieven Verstaen van Daikin geeft deze laatste woorden mee: “Ons verhaal naar de eindklant toe is: denk aan de verkoopwaarde van de woning. De kosten die er momenteel zijn, worden op lange termijn een slimme investering. Al zit er wel wat ruis op de lijn. De eindklant weet niet altijd hoe hij/zij dit het best aanpakt. De overheid zal met oplossingen moeten komen. De energiecoaches nog beter in de kijker te zetten om de particulier nog beter te helpen. Een renovatie is geen standaardtraject”.
“De inflatie van de laatste jaren heeft ons de weg getoond naar een zuinigere toekomst. Water- en energiebesparende producten bestaan al jaren maar de vrees voor het inboeten aan comfort was te groot, terwijl dit helemaal niet het geval is. Door innovatie en aanpassing van ons consumptiegedrag kan iedereen zijn steentje bijdragen om de klimaatdoelstellingen te behalen en tegelijkertijd geld te besparen”, benadrukt Steven Verraes van hansgrohe.
De bouwsector heeft een enorme opportuniteit om op lange termijn in te spelen op de energietransitie. Het komt echter neer op samenwerken. De overheid moet sensibiliseren en voldoende infocampagnes opstellen. Samen met de financiële sector zullen er tools moeten voorzien worden die gezinnen ondersteunen in hun (ver)bouwproces. De uitdaging is groot en dus moeten de handen in elkaar geslagen worden.
