Vergunningsaanvragen vormen een belangrijke graadmeter voor de bouwconjunctuur en toekomstige bouwactiviteit. De cijfers tonen aan dat het aantal aanvragen voor nieuwbouw historisch laag is, terwijl renovatieprojecten opnieuw wegzakken na een korte heropleving in 2023. Ook sloop en heropbouw blijft in dalende lijn gaan.
Volgens de bouwfederatie dreigen er serieuze problemen als er geen ingrijpende maatregelen worden genomen om zowel nieuwbouw als renovatie weer op gang te trekken. Daarnaast benadrukt Embuild Vlaanderen dat er dringend nood is aan rechtszekerheid om de sector uit deze neerwaartse spiraal te halen.
"Terwijl de vergunningsaanvragen sterk teruglopen en de prognose voor de bouw verslechtert, weegt ook de pfas-problematiek op de sector. Niet alleen neemt de bouwactiviteit en het aantal woonprojecten af, ook dreigt de onzekerheid rond pfas nog meer stokken in de wielen te steken. Nochtans verdient de bouwsector, opdrachtgevers en omwonenden zekerheid. Een robuust, veilig en haalbaar kader dringt zich eerder vandaag dan morgen op", zegt Caroline Deiteren, directeur-generaal van Embuild Vlaanderen.
Nieuwbouw presteert historisch slecht
Voor nieuwbouw staan alle alarmbellen op rood. De vergunningsaanvragen bevinden zich voor 2024 op een historisch minimum. Met 44.609 vergunningsaanvragen doen we 40% slechter dan het piekjaar 2019. Sindsdien is nieuwbouw in vrije val.Ook sloop en heropbouw neemt af. In 2020 en 2021 kende het aantal gesloopte gebouwen in Vlaanderen een opvallende stijging (+11%) en (+9%). Vanaf 2022 veranderde het patroon en begon het aantal gesloopte gebouwen te dalen, met afnames van respectievelijk 7% in 2022 en 6% in 2023. In 2024 lijkt de daling te vertragen, met een beperkte afname van 1%.
| Jaar | Nieuwbouw (aantal woongelegenheden) | % verandering tov vorig jaar |
|---|---|---|
| 2018 | 57803 | |
| 2019 | 73776 | 28% |
| 2020 | 65807 | -11% |
| 2021 | 63995 | -3% |
| 2022 | 58513 | -9% |
| 2023 | 49533 | -15% |
| 2024 | 44609 | -10% |
"Met de Bouwbalans brengen we ook de vergunningen voor meergezinswoningen in kaart. Die zijn cruciaal om de bouwshift en verdichting te realiseren. Uit de cijfers blijkt dat het aandeel van de meergezinswoningen schommelingen kent, maar zich blijft situeren tussen de 55 en 60%. Voor 2024 gaat het om bijna 57%", aldus Caroline Deiteren.
Ook renovaties nemen af
Na een opflakkering in 2023, is het aantal vergunningsaanvragen voor renovaties in 2024 teruggelopen met 6%. Uit de Bouwbalans blijkt de renovatiemarkt jaar na jaar sterke schommelingen te vertonen: goede vooruitzichten worden afgewisseld met negatieve prognoses De renovatiemarkt is bijgevolg te wisselend om de structurele daling van de nieuwbouwmarkt (deels) te kunnen compenseren.| Jaar | Verbouwen of hergebruik (aantal woongelegenheden) | % verandering tov vorig jaar |
|---|---|---|
| 2018 | 26944 | |
| 2019 | 32309 | 20% |
| 2020 | 36142 | 12% |
| 2021 | 39204 | 8% |
| 2022 | 35354 | -10% |
| 2023 | 38620 | 9% |
| 2024 | 36340 | -6% |
"Momenteel ondergaat jaarlijks 1% van het gebouwenbestand een energierenovatie, maar dat dienen we op te krikken naar 3% om de klimaatdoelen te bereiken. De huidige daling is niet alleen slecht nieuws voor de sector, maar ook voor de huishoudens, die hun centen langs ramen en deuren naar buiten zien verdwijnen. Zij hebben nood aan een beleid dat een prioriteit maakt van energierenovaties om de mensen van het gas af te helpen en energiecrises in de toekomst te vermijden. Dat vinden we vandaag niet terug in het pakket aan maatregelen. Dat kan en moet beter", aldus Deiteren.
Expertencommissie vergunningen van start
Tegen eind dit jaar wil de Vlaamse regering concrete maatregelen nemen om de rechtszekerheid van de vergunningverlening te verbeteren. Een expertencommissie van juristen, wetenschappers, ambtenaren en rechters, is momenteel aan de slag en zal adviezen formuleren. Deze commissie doet ook een beroep op het brede middenveld, die verzameld wordt in een klankbordgroep. Embuild Vlaanderen maakt er deel van uit en onderlijnt vijf basisprincipes:- Stem Europese regels af op de specifieke context van een verstedelijkte regio als Vlaanderen.
- Maak bouw- en infrastructuurprojecten mogelijk door een duidelijke visie en eenduidig omgevingsbeleid.
- Zet in op voldoende vooroverleg tussen bouwheer en vergunningverlener richting maatschappelijk draagvlak.
- Beperk de wildgroei aan beroepsprocedures.
- Zorg voor vlottere vergunningsprocedures.
