Munitie in de bodem: gebrek aan wettelijk kader hindert munitiedetectiebedrijven

Vrtnws meldde gisteren dat bij graafwerkzaamheden op een bouwplaats in Kortrijk een Amerikaanse vliegtuigbom van 500 kilogram uit de Tweede Wereldoorlog werd gevonden. Elk jaar wordt in ons land ongeveer 220 ton oude munitie ontdekt. Daarom roepen Embuild Vlaanderen en de Vakvereniging Opsporing Conventionele en Toxische Explosieven (VOCTEx) op tot een duidelijk en uniform wettelijk kader voor het opsporen van oude munitie op bijvoorbeeld bouwplaatsen door gespecialiseerde bedrijven. Hoewel deze detectie zeer belangrijk is, is het momenteel wettelijk verboden. Gezien de wijdverspreide aanwezigheid van oude munitie in de Belgische bodem, is een uniforme regelgeving voor het hele land noodzakelijk.

In de Belgische bodem liggen nog honderden tonnen oude oorlogsmunitie verborgen. "Elk jaar wordt er zo'n 220 ton gevonden," aldus luitenant-kolonel Maarten Verburgh, stafofficier bij Defensie en verantwoordelijk voor DOVO. "Er is zeker behoefte aan bedrijven die deze problematiek vooraf aanpakken, want Defensie heeft niet de capaciteit om bijvoorbeeld voorafgaand detecties uit te voeren."

In België is een handvol bedrijven actief die zich specialiseert in het detecteren en opsporen van wat men vandaag definieert als Conventionele en Toxische Munitie (CTE). Vier van deze firma's bundelden hun krachten in VOCTEx vzw, en zijn ook allen lid van Embuild. Samen organiseerden zij onlangs in Mechelen de studiedag "Bommen en granaten op de werf". De geprojecteerde beelden van ongevallen met zware materiële schade, maar ook gewonden en zelfs doden lieten een diepe indruk na. "De opkomst in Mechelen was groter dan verwacht", zo weet VOCTEx voorzitter Liesbet Van der Burght. "We hebben onze handen vol met vragen van overheidsinstanties, grote en kleine aannemers die de risico's ervan kennen, maar ook beducht zijn voor de werfstilstand die die onverwachte vondsten met zich meebrengen."

Sinds 2017 pleiten we voor een regelgeving hieromtrent. De samenwerking tussen de CTE-bedrijven, het beleidsdomein Mobiliteit en Openbare Werken van de Vlaamse overheid (bMOW) en Embuild Vlaanderen resulteerde in een Leidraad voor CTE die bindend is voor werven in opdracht van de verschillende entiteiten van MOW, en we merken dat die ook meer en meer door andere spelers in de grond- en wegenwerken gehanteerd wordt." Die Vlaamse Leidraad werd eind 2023 geactualiseerd naar een handig instrument. Maar natuurlijk is de problematiek veel groter – ook in Brussel en Wallonië is er vraag naar deze diensten.

De vraag blijft natuurlijk waar men welke munitie kan aantreffen. "Het is allemaal – gelukkig – reeds zo lang geleden dat we die twee wereldoorlogen over ons heen kregen. Van alle westerse landen kent België de grootste CTE-problematiek", vertelt Cynrik De Decker. Hij is secretaris van VOCTEx en houdt zich al vele jaren bezig met het inventariseren van historische data en vondsten. "Iedereen weet natuurlijk dat er in de Westhoek het één en het ander kan gevonden worden, maar velen zijn vergeten dat er verspreid over het hele land zeer zware luchtaanvallen plaatsgrepen, munitietreinen ontploften of dumps gevonden worden. Die inschatting hebben we per gemeente weergegeven in een handige online tool : www.bommenkaart.be."

Uniforme regelgeving vormt blinde vlek

Samen met Embuild Vlaanderen vraagt VOCTEx dat er eindelijk werk gemaakt wordt van een wettelijk kader dat dit soort activiteiten reguleert, en dat voorziet in een certificatie van de CTE bedrijven die deze activiteiten uitvoeren. Tijdens de studiedag werd benadrukt dat die er in de ons omliggende landen al lang is, maar België blijft een blinde vlek. "Eigenlijk is het onwaarschijnlijk," zo gaf Nico Demeyere van Armalex aan. Als jurist legt hij zich toe op de wetgeving van wapens, munitie en springstoffen. "In België zijn er oude besluiten die aangeven dat het strikt verboden is naar munitie te graven. Moeten we die bedrijven nu veroordelen als criminele organisaties ?". De vraag is sterk geformuleerd, maar pertinent. Meer en meer worden de CTE-bedrijven opgeroepen om in te grijpen op terreinen van Defensie zelf, om werk uit te voeren dat eigenlijk bij wet verboden is. MOW speelde een voortrekkersrol om een enigszins regelgevend kader te bieden voor hun eigen opdrachten, maar de bal ligt nu in het kamp van federale overheidsdiensten om dit alles binnen een federale regelgeving te formaliseren.

Eigen certificering als eerste stap

In afwachting hiervan hebben de leden van VOCTEx besloten om samen met externe partners zelf voor een certificering en examinering van veldwerkers te gaan, zodat de opdrachtgevers overtuigd zijn dat ze geholpen worden door specialisten met kennis van zaken om de risico's binnen aanvaardbare perken te houden. Liesbet Van der Burght: "Binnenkort kan elke veldwerker op de werf een logboek voorleggen waarin zijn praktijkervaring en certificering genoteerd staat. Het is een eerste stap."