Schaalvergroting overheidsopdrachten slecht voor bouwkmo’s

Bouwkmo’s vallen de jongste tijd vaker uit de boot bij overheidsopdrachten. Op basis van cijfers van het bouwmagazine Bouwkroniek, dat wekelijks overheidsopdrachten voor de bouwsector publiceert, blijkt dat er niet alleen een sterke daling is van het aantal opdrachten maar ook een tendens tot schaalvergroting. En dit heeft een grote impact op bouwkmo’s. Door het bundelen van meerdere opdrachten vallen kleine en middelgrote bouwbedrijven meer en meer uit de boot want kunnen alleen nog de zeer grote aannemingsbedrijven meedingen naar de opdracht. Op die manier worden bouwkmo’s gedwongen in de minder gunstige positie van onderaannemer, als ze al kans maken tegen buitenlandse onderaannemers. Bouwunie pleit voor een aanbestedingsmarkt die ten volle toegankelijk is voor de Vlaamse bouwkmo.

De overheid is een belangrijke opdrachtgever van bouwwerken. Openbare aanbestedingen zijn goed voor 97,75 miljard euro. Voor de bouwsector loopt het aandeel overheidsopdrachten in de totale activiteit op tot 32%. Overheidsopdrachten zijn dus heel erg belangrijk voor de bouwsector. Maar de economische crisis heeft tot gevolg dat sinds 2011 het aantal overheidsopdrachten drastisch afneemt en tegelijkertijd is er een tendens naar schaalvergroting van aanbestedingsopdrachten, dat blijkt uit gegevens van het vakblad Bouwkroniek dat aanbestedingsinformatie publiceert. De voorbije jaren is er een opmerkelijke daling van klasse 1 overheidsopdrachten (werken tot 135.000 euro). Daarentegen is een stijging merkbaar in de hoogste klassen.





Dit heeft grote gevolgen voor bouwkmo’s want het systeem van overheidsopdrachten is er één waarbij bedrijven een erkenning moeten aanvragen in een bepaalde klasse gebaseerd op onder meer omzet, aantal arbeiders en eigen vermogen. “Door schaalvergroting, en de hiermee gepaard gaande strengere eisen, hebben kleine en middelgrote ondernemingen geen schijn van kans om opdrachten binnen te halen en dit is onrustwekkend”, zegt Hilde Masschelein, gedelegeerd bestuurder van Bouwunie. “Door meerdere bouwprojecten in één keer aan te besteden, denken overheden dat ze de kosten kunnen drukken maar dat is niet noodzakelijk zo want het mechanisme van vrije concurrentie kan hier veel minder spelen.” Dat kleine en middelgrote ondernemingen buiten spel worden gezet, is te betreuren want de Vlaamse bouwsector, die vooral bestaat uit bouwkmo’s, is heel erg geïnteresseerd in overheidsopdrachten.

Interesse van bouwkmo’s voor overheidsopdrachten

Van de in totaal 70.000 Vlaamse bouwbedrijven heeft 99,5% minder dan 50 werknemers. 96% heeft minder dan 10 werknemers. Uit een enquête van Bouwunie onder haar leden blijkt dat Vlaamse bouwkmo’s wel degelijk geïnteresseerd zijn om deel te nemen aan werken bij de overheid. 47,8% heeft in het verleden al overheidsopdrachten uitgevoerd. Vooral de aanvulling van het werkvolume, de diversiteit in de orderportefeuille, de betalingszekerheid en de mogelijkheid om te werken in eigen regio zijn belangrijke redenen. Maar er zijn ook grote drempels melden de Bouwunie-leden, zoals de complexe procedure en daarbij gepaard gaande tijdrovende administratie, het gebrek aan informatie en de hoge eisen die gesteld worden aan de onderneming.

Aanbevelingen: beleidsvisie met aandacht voor de bouwkmo

Bouwunie vraagt aan de Vlaamse overheid – als belangrijke opdrachtgever van werken – dat ze haar verantwoordelijkheid neemt en verder aan een bouwklimaat werkt waarin er ook plaats blijft voor bouwkmo’s bij overheidsopdrachten. “De Vlaamse overheid moet erover waken dat er geen overheidsopdrachten in de markt worden geplaatst waarvoor een beperkt aantal bedrijven een exclusief speelveld toebedeeld krijgt terwijl deze overheidsopdracht ook kmo-vriendelijker zou kunnen aanbesteed worden”, zegt Hilde Masschelein van Bouwunie. “Dit kan enkel en alleen als duurzame concurrentie ten volle heeft kunnen spelen”. Verder stelt Bouwunie vast dat de drang naar kostenbesparing en de laagste prijs de deur wagenwijd openzet voor sociale dumping. Bedrijven die de regelgeving aan hun laars lappen en/of personeel tewerkstellen aan dumpingprijzen, maken het de bonafide bouwkmo’s onmogelijk om te overleven. Bouwunie stelde in het verleden al een checklist voor openbare besturen op en pleit ook voor een omzendbrief met knipperlichten tegen sociale dumping. Verder vraagt Bouwunie dat besturen creatief aan de slag gaan met de wettelijke tools uit de wet overheidsopdrachten. Bij een overheidsopdracht is een opdeling in percelen, zijnde afzonderlijke loten perfect mogelijk en dus hoeft het werk dus niet altijd via een ‘algemene aanneming’ aanbesteed te worden. Dit moet objectief geval per geval bekeken en beoordeeld worden. Hierdoor kunnen meer aannemers rechtstreeks meedingen en krijgt het bestuur meer keuze op basis van prijs en kwaliteit per lot. Ook moet er meer aandacht geschonken worden aan de knowhow van aannemers want aannemers hebben vaak de sleutel in handen tot een goedkoper, efficiënter bouwproces.