Studiedomein bouw verliest 650 leerlingen op vier jaar tijd

In het Vlaams secundair onderwijs daalde het aantal leerlingen in het studiedomein bouw van 2013-2014 tot 2016-2017 van 4.290 naar 3.631. Dat komt neer op een daling van 659 leerlingen op amper vier schooljaren. Ook in het studiedomein hout is het aantal leerlingen op vier jaar tijd met 393 leerlingen gedaald. Tegelijk wordt de bouwsector geconfronteerd met een forse opstoot van vacatures. Sedert 2014 is het aantal openstaande vacatures voor bouwarbeiders meer dan verdubbeld. Nu dat het aantal leerlingen in het secundair onderwijs opnieuw stijgt, doet de VCB (Vlaamse Confederatie Bouw) een oproep om het secundair bouwonderwijs grondig te moderniseren.

Het departement Onderwijs publiceert jaarlijks een statistisch overzicht van de schoolbevolking van het secundair onderwijs per studiedomein. Uit die statistieken blijkt dat het aantal leerlingen in het studiedomein bouw (met de klemtoon op ruwbouw) er jaarlijks op achteruit gaat. Op vier jaar tijd gaat het om een achteruitgang met 659 leerlingen of 15%. De achteruitgang is zo drastisch dat steeds meer scholen problemen krijgen om hun (ruw)bouwopleiding nog in stand te houden. Ook de organisatie van duaal (ruw)bouwonderwijs dreigt daardoor in het gedrang te komen wegens een te beperkt aantal leerlingen.

Het aantal leerlingen in het studiedomein hout ligt ongeveer dubbel zo hoog als in het (ruw)bouwonderwijs. Maar ook hier zien we een achteruitgang, vooral in het schooljaar 2016-2017. Voor de bouw is dit studiedomein belangrijk omdat binnen dit domein naast meubelmakers ook schrijnwerkers worden opgeleid. Alhoewel bedrijven die sanitair, verwarming, ventilatie en koeling installeren binnen de bouw almaar aan belang toenemen, zien we in dit domein geen toename van het aantal leerlingen. Bovendien telt dit studiedomein het kleinste aantal leerlingen van de domeinen die voor de bouw van belang zijn. Binnen het domein van de decoratieve technieken, waarbinnen onder meer de schilders worden opgeleid, is er evenmin groei.

Fors meer vacatures

Tegelijk merken we dat het aantal vacatures vanuit de Vlaamse bouwbedrijven de laatste jaren enorm is toegenomen. Alleen in juni 2018 bijvoorbeeld ontving de VDAB 826 vacatures voor bouwarbeiders. In juni 2014 waren dit er maar 462. Tegelijk telde de VDAB in juni 2018 2.646 openstaande vacatures voor bouwarbeiders. In juni 2014 bedroeg dit aantal amper 1.032. Er komen meer vacatures binnen en zij geraken bovendien moeilijker ingevuld. Het aantal werkzoekenden voor de bouw is intussen fors gedaald van 21.304 in juni 2014 tot 13.753 in juni 2018. Tegelijk heeft het aantal bouwarbeiders zich in Vlaanderen gestabiliseerd rond 90.000 à 91.000. Bovendien ligt de piek in de leeftijdsstructuur van de bouwarbeiders nu bij de 50- tot 54-jarigen. De komende jaren zullen bouwarbeiders in grote aantallen op pensioen gaan.

De bouw is zich de laatste jaren fors aan het moderniseren. Het bouwproces wordt steeds complexer, de vereisten in verband met bijvoorbeeld energieprestaties en akoestisch comfort worden alsmaar strenger en de keuze uit materialen en componenten wordt uitgebreider. Bovendien zorgen heel wat technologische ontwikkelingen ervoor dat de bouw sneller en verder industrialiseert, automatiseert en technologie integreert: GPS-sturing, 3D-printen, virtuele realiteit, gebruik van drones, geothermie en warmtenetten, smart houses en smart mobility. De uitdagingen zijn enorm en de technologische mogelijkheden eveneens.

Bouw als innoverende technologie-integrator

De VCB is ervan overtuigd dat deze evolutie jongeren ervan moet kunnen overtuigen om voor een bouwopleiding en een bouwberoep te kiezen. Alleen is de modernisering van de bouw nog onvoldoende doorgedrongen bij de jongeren en hun ouders. De VCB probeert waar zij kan dit modernere imago van de bouw uit te dragen. Maar ook de in de bouwscholen moet dit nieuwe imago van de bouw voldoende doordringen. Ook zij moeten hun ateliers en hun lesprogramma’s zo aanpassen dat zij de nieuwe gang van zaken in de sector voldoende weerspiegelen en niet langer het traditionele beeld van bij voorbeeld de metselaar, schilder en loodgieter bestendigen. De bouwopleidingen zijn met de hervorming van het Vlaams secundair onderwijs allemaal tot het studiedomein STEM gaan behoren. Zij moeten dan ook uitstralen dat de bouw als technologie-integrator precies een koploper is op het vlak van STEM (Science, Technology, Engineering en Mathematics).